تولد عروسک ها در «آنجلیک»

مرضیه موسوی 

  «شخصاً نیاز به کار نداشتم. اما فکر می‌کردم به کارآفرینی نیاز دارم.» «مهسا پرتوی نیا» 9 سال است که یک کارگاه عروسک‌سازی برای اشتغالزایی زنان سرپرست خانوار راه‌اندازی کرده. این روزها عروسک‌های «آنجیلک» از کارگاه او سر از شهر کتاب‌ها و فروشگاه‌های کوچک و بزرگ شهر درآورده‌اند. کارگاه کوچک آنجیلک گرچه روزگار سختی را پشت سر می‌گذارد اما صدای چرخ‌های خیاطی از آن به گوش می‌رسد و دست‌های فرز و ماهر زنان نقش صورت این عروسک‌ها را رنگ می‌زنند. کرونا تعدادی از افراد شاغل در این کارگاه را روانه خانه کرده تا از راه دور سفارش‌ها را دنبال کنند و کم شدن سفارش مشتری‌ها، رونق گذشته را از این کارگاه گرفته است. اکنون 10 زن در این کارگاه دایر شده در منطقه 3 مشغول به کار هستند و با درآمد این کار زندگی خود را می‌گذرانند.  

مدرس دانشگاه است و رشته تخصصی‌اش گرافیک. اشتغال زنان یکی از دغدغه‌های مهم اوست. به همین دلیل سال 1390 کارگاه عروسک‌سازی آنجیلک را راه‌اندازی کرد؛ عروسک‌هایی که خیلی زود با استقبال شهروندان مواجه شد و از کودکان و نوجوانان تا گروه‌های بزرگسال خواهانش شدند. پرتوی‌نیا می‌گوید: «سال‌ها تجربه کار در محیط‌های مختلف، مرا با سختی‌های اشتغال زنان روبه‌رو کرد. من می‌دیدم که زنان سخت‌تر از مردان می‌توانند شغلی را از آن خود کنند یا در محیط‌های شغلی با مشکلات و دردسرهای زیادی مواجه هستند. به همین دلیل تصمیم گرفتم کارگاه عروسک‌سازی دایر کنم و علاوه بر آموزش، تعدادی از زنان را در این کارگاه مشغول به کار کنم. نخستین کارگاه در خانه شخصی‌ام دایر شد. جمعی از زنان در همین کارگاه خانگی آموزش دیدند و مراحل مختلف کار را دست گرفتند.» کارگاه خیلی زود گسترش پیدا کرد و به تعداد زنانی که در آن مشغول به کار بودند اضافه شد. از آغاز راه‌اندازی کارگاه تاکنون بیش از 30 نفر در آن، فعالیت و تعدادی هم بعد از مدتی آموزش و کار، تجربه‌های تازه‌ای را آغاز کرده‌اند. پرتوی‌نیا می‌گوید: «کار ما در کارگاه با ساخت عروسک آغاز شد. همه روند تولید این عروسک در کارگاه و توسط کارآموزان انجام می‌شود. بعد از آن هم با گسترش فعالیت‌ها، دوخت کیف و آلبوم و کارهای دستی دیگر را آغاز کردیم. آنچه برای من اهمیت داشت این بود که زنان بتوانند با امنیت خاطر در این کارگاه کار کنند. کارها خوب پیش می‌رفت تا اینکه کرونا همه چیز را دگرگون کرد.»

حمایت‌ها برداشته شدند
با شیوع کرونا کارگاه برای مدتی تعطیل شد و عروسک‌ها در خانه کارآموزان ساخته می‌شدند. مدتی است که دوباره درهای کارگاه، باز و چند نفری از خیاطان در آن مشغول به کار شده‌اند. آنچه بیش از تعطیلی کارگاه و کار از راه دور روی معیشت زنان کارگاه تأثیر گذاشته کم شدن سفارش و میزان خرید است. مؤسس کارگاه می‌گوید: «از سال گذشته تا به حال میزان فروش ما کمتر از نصف شده. بسیاری از فروشگاه‌های بزرگ که بیشترین فروش ما را داشتند امروز دیگر از ما خرید نمی‌کنند یا میزان خریدشان بسیار کمتر شده. دلیلش هم کم شدن تقاضای مشتری است. این روزها مردم با مشکلات اقتصادی و معیشتی زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. تأمین کالاهای ضروری روزانه دغدغه اصلی مردم است و دیگر مجال خرید عروسک و کیف و صنایع‌دستی ندارند. از طرفی تا پیش از این در مراکز کوثر که وابسته به شهرداری‌ها هستند، فضای رایگان در اختیار کارگاه‌های کارآفرینی قرار داده می‌شد. اما مدتی است که برای اجاره این کارگاه‌ها هم باید پول زیادی پرداخت کرد. این یعنی اندک حمایتی که در گذشته وجود داشت هم برداشته شده و بسیاری از کارگاه‌ها با وضعیت امروز توجیه اقتصادی برای ادامه دادن ندارند. این موضوع نه تنها مشکل من، بلکه بسیاری از کسب و کارهای خرد و کارآفرینی‌هایی است که به زحمت خود را سرپا نگه داشته‌اند.»

قطع شدن اینترنت
جدا از فروش محصول در فروشگاه‌ها و شهرکتاب‌ها، فضای مجازی به معرفی عروسک‌ها و دست سازه‌های این کارگاه کمک زیادی کرده است؛ فرصتی که استفاده از آن هزینه زیادی برای کارآفرینان ندارد و می‌تواند آنها را به‌صورت مستقیم با مشتریان و سفارش‌دهندگان روبه‌رو کند. اما حال و روز ناخوش اینترنت طی چند ماه گذشته بلای جان کارگاه کوچک آنجیلک شده و دردسرهایی هم برای این کارگاه به وجود آورده است: «از پاییز سال گذشته قطعی اینترنت و از دسترس خارج شدن اینستاگرام دردسرهای زیادی برای ما ایجاد کرده. حقیقت این است که این فضا به کسب و کارهای زیادی کمک کرده تا بتوانند محصول خود را به مشتری معرفی کنند و رونق بگیرند. اما قطع شدن اینترنت در ماه‌های گذشته باعث شد تا ما نتوانیم سفارش‌های ثبت شده را به موقع به مشتری تحویل دهیم و برای رضایت مشتری مجبور به پرداخت خسارت و هزینه در این زمینه شدیم. هر بار خبر تازه‌ای از قطع شدن اینترنت و کم شدن سرعت آن می‌شنویم خواب خوش از سرمان بیرون می‌رود. این موضوع کسب و کارهای زیادی را تحت تأثیر قرار داده است.» 

بیکاری از رگ گردن به ما نزدیک‌تر است
چراغ کارگاه آنجیلک امروز با حضور 9 نفر از اعضای این کارگاه روشن نگه داشته شده است؛ به امید روزهایی که رونق دوباره به این کارگاه کوچک برگردد و سفارش مشتریان وقت سر خاراندن برای آنها باقی نگذارد. «معصومه نصیری» 8 سال در این کارگاه خیاطی می‌کند. او می‌گوید: «من به‌عنوان زنی که باید معیشت خانواده را تأمین کنم روزهای سختی را پشت سر می‌گذارم. هزینه‌های زندگی آنقدر این روزها بالا رفته که به سختی از عهده روزمره خودم بر می‌آیم. حتی یک روز بیکاری برای من کابوس بزرگی است که نمی‌توانم آن را جبران کنم. آن هم در حالی که 2فرزند جوان دارم و هرکدام از آنها خواسته‌هایی از من دارند.» او از فشاری می‌گوید که کارآفرینان تحمل می‌کنند و سختی‌هایی که بالاخره آنها را از ادامه مسیر منصرف می‌کند و باعث بسته شدن در کارگاه‌ها می‌شود: «در این کارگاه از نزدیک می‌بینم که کارآفرین با چه مشکلاتی مواجه است؛ وقتی همه حمایت‌ها از کارآفرینان، برداشته و هزینه‌های زیادی به آنان تحمیل می‌شود یا مجبور به کوچک کردن کارگاه می‌شوند یا تعطیلی آن. در حالی که در اغلب این کارگاه‌ها زنان سرپرست خانوار مشغول به کار هستند و بیکاری ضربه بزرگی به آنها می‌زند. اخیراً از یکی از دوستانی که سال‌های گذشته با هم در کارگاهی مشغول به کار بودیم شنیدم که شاید کارگاه خیاطی‌شان تعطیل شود. تصور بیکاری این زنان برایم بسیار تلخ و دردناک است؛ همان‌طور که ممکن است این بیکاری دیر یا زود گریبان من و دیگر زنان سرپرست خانوار را هم بگیرد.»